ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ?
Το Παιχνίδι και η σημασία του στη ζωή του Παιδιού
Το παιχνίδι αποτελεί ένα πανανθρώπινο, διαχρονικό και οικουμενικό φαινόμενο. Αποτελεί οντολογικά σημαντικό στοιχείο της ανθρώπινης φύσης από τον πρώτο χρόνο της ζωής του ανθρώπου. Συχνά επισημαίνεται η σημασία του, από όσους ασχολούνται επαγγελματικά με παιδιά, μιας και μέσα από το παιχνίδι προσφέρεται στο παιδί μια πολυεπίπεδη και πολυαισθητηριακή εμπειρία. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το παιχνίδι αποτελεί το «βασιλικό δρόμο» για την ανάπτυξη της σχέσης του παιδιού με τον εαυτό του και τον Άλλο. Αυτή η σχέση μέσα από το παιχνίδι ανοίγει ένα δρόμο με άπειρες δυνατότητες, στο εδώ και τώρα κάθε φορά, για την ανάπτυξη του παιδιού σε κάθε πτυχή της ζωής του.
Τι είναι το παιχνίδι τελικά; Τι είναι αυτό που το κάνει τόσο σημαντικό; Αν και δεν υπάρχει σαφής ορισμός για το παιχνίδι, ωστόσο έχει μελετηθεί με ποικίλους τρόπους και έχουν τονιστεί κάποια βασικά χαρακτηριστικά του, όπως ότι αποτελεί μια αυθόρμητη, ασφαλή και ευχάριστη διαδικασία-εμπειρία στην οποία επιλέγει το παιδί να συμμετέχει ενεργά και για το οποίο έχει νόημα η διαδικασία και όχι το αποτέλεσμα της. Μέσα στο παιχνίδι το φαντασιακό συναντιέται με το πραγματικό και μέσα από αυτή τη συνάντηση προκύπτει η δυνατότητα για επεξεργασία των εμπειριών και συμβολοποίησή τους με τον πιο ταιριαστό τρόπο για το παιδί. |
Το παιδί μπορεί και ανακαλύψει τις δυνατότητές του να ανταπεξέλθει σε καταστάσεις και δυσκολίες και να επινοεί λύσεις μέσα στον ασφαλή κόσμο του παιχνιδιού, που το ίδιο δημιουργεί. Το παιχνίδι αποτελεί μια διαδικασία μάθησης, πειραματισμού, διερεύνησης, ανακάλυψης, αναγνώρισης, ανάπτυξης των ορίων, των αντοχών, των δυνατοτήτων, του σώματος, των συναισθημάτων, της σκέψης, του λόγου, της έκφρασης, της κρίσης, των αναγκών. Έτσι το παιδί μέσω του παιχνιδιού αναπτύσσεται σε κάθε επίπεδο και ταυτόχρονα ανακαλύπτει τον εαυτό, σχετίζεται μαζί του και τον εμπιστεύεται. Αναπτύσσεται με αυτόν τον τρόπο η δημιουργικότητά και η εφευρετικότητά του, μαθαίνει να αναλαμβάνει την προσωπική του ευθύνη, αρχίζει να κοινωνικοποιείται, να σχετίζεται με τους άλλους και τα πάντα γύρω του. Το ελεύθερο λοιπόν παιχνίδι, το παιχνίδι δηλαδή χωρίς εξωτερικά επιβαλλόμενο σκοπό δίνει τη δυνατότητα στο παιδί για διαφοροποίηση και αυτονόμηση μέσα από τη σχέση με τον εαυτό του και την εμπιστοσύνη προς αυτόν.
Το παιχνίδι λοιπόν αποτελεί τη σπουδαιότερη “τροφή” για το σώμα και τον ψυχισμό των παιδιών. Σε μεγάλο, άλλωστε, αριθμό μελετών επισημαίνονται οι σοβαρές επιπτώσεις της απουσίας ελεύθερου του παιχνιδιού στη ζωή των παιδιών. Οι επιπτώσεις αυτές αφορούν δυσκολίες και ελλείμματα σε μαθησιακό, γνωστικό, κοινωνικό, ψυχοκινητικό, συναισθηματικό επίπεδο αλλά και καθυστερήσεις σε σημαντικούς αναπτυξιακούς σταθμούς.
Αν και αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ανάπτυξη του παιδιού, δυστυχώς έχει παρατηρηθεί ότι αυτό το ελεύθερο και με άπειρες προοπτικές παιχνίδι συχνά παραγκωνίζεται στη σύγχρονη δυτική κοινωνία. Αυτή η ζωτικής σημασίας ανάγκη μπορεί να θεωρείται ανούσια, χάσιμο χρόνου, χωρίς ιδιαίτερη αξία και νόημα ή μπορεί να χαρακτηρίζεται ως ανώριμη συμπεριφορά. Έτσι, στη θέση του ελεύθερου παιχνιδιού μπαίνουν οι λεγόμενες «δραστηριότητες» που κατακλύζουν το ημερήσιο πρόγραμμα των παιδιών, καθώς θωρούνται από τους ενήλικες περισσότερο εποικοδομητικές. Στην πραγματικότητα, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Η υποβάθμιση του ελεύθερου παιχνιδιού και η αντικατάστασή του από τις «δραστηριότητες» περιχαρακώνουν την ελεύθερη έκφραση και δημιουργικότητα μέσα σε αυστηρά και εξωτερικά επιβαλλόμενα στερεότυπα.
Είναι σημαντικό λοιπόν, οι γονείς, οι φροντιστές, οι εκπαιδευτικοί να αναγνωρίσουν την αναγκαιότητα του ελεύθερου παιχνιδιού στη ζωή των παιδιών και να διασφαλίζουν την παρουσία του ως μία από τις προτεραιότητες και όχι σαν κάτι υποδεέστερο σε σχέση με οτιδήποτε άλλο στην καθημερινότητα του παιδιού. Το παιχνίδι άλλωστε είναι στη φύση του παιδιού, μέσα σε αυτό είναι καθοδηγητής του εαυτού του, αποτελεί αναγκαία και βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη και ωρίμανσή του.
Χρειάζεται απλά να το εμπιστευτεί κανείς.
Κυριακή Κεντιγκελένη MSc, MD, Prof.Dip. Ψυχίατρος παιδιών & εφήβων, Προσωποκεντρική Σύμβουλος, Παιγνιοθεραπεύτρια, Διευκολύντρια, Αντιπρόεδρος της Ε.Α.Π.Π.Π.Π.Ν-Α.Ε
Αν και αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ανάπτυξη του παιδιού, δυστυχώς έχει παρατηρηθεί ότι αυτό το ελεύθερο και με άπειρες προοπτικές παιχνίδι συχνά παραγκωνίζεται στη σύγχρονη δυτική κοινωνία. Αυτή η ζωτικής σημασίας ανάγκη μπορεί να θεωρείται ανούσια, χάσιμο χρόνου, χωρίς ιδιαίτερη αξία και νόημα ή μπορεί να χαρακτηρίζεται ως ανώριμη συμπεριφορά. Έτσι, στη θέση του ελεύθερου παιχνιδιού μπαίνουν οι λεγόμενες «δραστηριότητες» που κατακλύζουν το ημερήσιο πρόγραμμα των παιδιών, καθώς θωρούνται από τους ενήλικες περισσότερο εποικοδομητικές. Στην πραγματικότητα, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Η υποβάθμιση του ελεύθερου παιχνιδιού και η αντικατάστασή του από τις «δραστηριότητες» περιχαρακώνουν την ελεύθερη έκφραση και δημιουργικότητα μέσα σε αυστηρά και εξωτερικά επιβαλλόμενα στερεότυπα.
Είναι σημαντικό λοιπόν, οι γονείς, οι φροντιστές, οι εκπαιδευτικοί να αναγνωρίσουν την αναγκαιότητα του ελεύθερου παιχνιδιού στη ζωή των παιδιών και να διασφαλίζουν την παρουσία του ως μία από τις προτεραιότητες και όχι σαν κάτι υποδεέστερο σε σχέση με οτιδήποτε άλλο στην καθημερινότητα του παιδιού. Το παιχνίδι άλλωστε είναι στη φύση του παιδιού, μέσα σε αυτό είναι καθοδηγητής του εαυτού του, αποτελεί αναγκαία και βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη και ωρίμανσή του.
Χρειάζεται απλά να το εμπιστευτεί κανείς.
Κυριακή Κεντιγκελένη MSc, MD, Prof.Dip. Ψυχίατρος παιδιών & εφήβων, Προσωποκεντρική Σύμβουλος, Παιγνιοθεραπεύτρια, Διευκολύντρια, Αντιπρόεδρος της Ε.Α.Π.Π.Π.Π.Ν-Α.Ε